5 Ocak 2022 tarihinden itibaren Kazakistan’da petrol ürünleri ve doğalgaza yapılan zamları protesto etmek için başlayan sokak gösterileri, bir anda çok boyutlu ivme kazanarak uluslararası havaalanının işgali, büyük şehirlere giriş çıkışların önlenmesi için bariyerlerin oluşturulması, bilinmeyen güçler tarafından halka silah dağıtılması, yapılan zamların geri alınmasına rağmen yağma, talanın artarak büyümesi ile hükümetin istifası ve eski Devlet Başkanı Nur Sultan’ın ülkeyi terkettiği yönünde söylentilerin çıkmasına sebep olmuştur.
Kazakistan ile Rusya, Belarus, Ermenistan, Kırgızistan ve Tacikistan arasında yapılan Kollektif Güvenlik Anlaşması Örgütüne ( KGAÖ) dayanarak, askeri yardım talebinde bulunulması ile gelen büyük çoğunluğu Rusya’nın oluşturduğu birlikler ile asayişin sağlanarak durumun kontrol altına alındığı anlaşılmaktadır.
Kazakistan’da bu tür olayların sebeplerinin neler olabileceği sorusuna, cevap aramanın yolunun, Kazakistan’ın nasıl bir ülke olduğunun ardındaki izlerden gidilerek bulunabileceği düşüncesinden hareketle bu konuya biraz değinmek istersek;
Kazakistan coğrafyasının kuzeyinde 6846 km sınır komşusu Rusya, doğusunda Çin güneyinde Kırgızistan, Özbekistan Türkmenistan gibi Türk devletleri yer almaktadır.
Yüzölçümü itibari ile yaklaşık Türkiye’den dört kat daha geniş topraklara sahip olan Kazakistan’ın bugünkü nüfusa 19 milyon civarında olup, bunun 3,5 milyon kadarı kuzeyde yaşayanağırlıklı olarak Ruslar oluşturmaktadır.
Yeraltı kaynakları olarak dünyada var olan hemen hemen bütün elementleri topraklarındabarındıran Kazakistan, petrol ve doğalgaz başta olmak üzere buğday üretebilecek geniş tarım alanları ile dünyanın çok önemli kaynaklarına sahiptir.
Yukarıdaki bilgilerden sonra şimdi de olayların çıkmasına sebep olabilecek hususları incelediğimizde;
Sovyetler Birliği’nin 1989 yılında dağılmasından sonra 1991 yılında bağımsızlığını ilan eden Kazakistan, o günden bugüne kadar demokratikleşme yolunda kaydadeğer bir ilerleme kaydedememiş, Kazakistan’ın geçmişinden gelen büyük aileler (Büyük cüz)yönetimde söz sahibi olduğu bir düzende, ülke gelirlerinin çok büyük bir kısmı bu aileler tarafından elde edilmesi, nüfusun çoğunluğunu oluşturan orta ve küçük ailelerin ise ( Orta ve küçük cüz) ülke gelirlerinden yeterince yararlanamamaları neticesinde, halkın sokaklara dökülerek hoşnutsuzluklara, bu durumun da provokatörlerin elinde bir anda boyut değiştirmesi,
2019 yılında resmî olarak görevinden ayrılan ülkenin kurucu lideri Nur Sultan Nazarbayev’in geri planda ailesi ve yakın çevresi ile ülkeyi resmî olarak yöneten Kasım Cömert TOKAYEV’in yönetimi arasında çözümlenemeyen anlaşmazlıklar,
Etrafında Çin ve Rusya gibi emperyal amaçlar güden komşularla çevrelenmiş olan Kazakistan’ın Rusya sınırlarına yakın olan bölgelerinde Rus nüfusunun yoğun olması ve Rusların da hala Kazakistan’ı arka bahçesi olarak görmeleri, Kazakistan topraklarında hak iddia eden Rus siyasi yetkililerinin bu düşüncelerini açık açık dillendirilmesi,
Kazakistan’da petrol ve doğalgazının Çin’in enerji ihtiyacının karşılanmasında büyük bir rol oynaması, ayrıca Çin’in bir kuşak bir yol kapsamında batıya ulaştıracağı kuzey tren yollarının Kazakistan topraklarından güvenli geçişin İstikrarsız bir Kazakistan ile engellenmesi,
Ukrayna ile yaşanan krizde Rusya’nın bu bölgeye yaptığı baskıyı azaltmak için ABD dahil AB ülkelerinin Kazakistan’da FETÖ benzeri ve mafya yapılanmaların başını çektiği bir karışıklıkla Rusya’nın dikkatini bu bölgeye çekmesinin sağlanması,
Kısa bir süre önce Kazakistan’ın da içinde bulunduğu Türk devletlerinin ilan ettikleri “Türk Devletleri Teşkilatının” Rusya dahil emperyalist ülkeler tarafından kilit ülke konumundaki Kazakistan’ın istikrarsızlığa sürüklenmesi ile büyük bir sekteye uğrayabileceği düşüncesi,
Son zamanlarda Kazakistan’da yol üzerinde bulunan Rusça tabelaların sökülmesi ve Kazakistan’ın Latin alfabeye geçmesinin Rusya üzerinde yarattığı hoşnutsuzluk,
Şu an itibariyle ülkede sükunet sağlanmış ve Devlet Başkanı TOKAYEV tarafından KGAÖ kapsamında gelen askeri birliklerin 10 gün içinde ülkeyi terkedeceğine dair açıklama yapmasına rağmen, Rus yetkililer, ülkede yeterli istikrar sağlanıncaya kadar birliklerin kalacağını açıklamıştır.
DEĞERLENDİRME
Başta ABD olmak üzere Rusya ve Çin’in yukarıda sıralanan bilgiler dahilinde Kazakistan’ın stratejik öneminden dolayı bu bölgeleri kimse ile paylaşmak istememeleri neticesinde gerekirse istikrarsız bir Kazakistan’ın, kendi kontrollerinde olmayan istikrarlı bir Kazakistan’a tercih edecekleri,
Bir süre önce Tataristan Cumhuriyeti Devlet Başkanlığı sıfatını ortadan kaldıran Rusya’nın eski Sovyet dönemi günlerine tekrar dönebilmenin ilk adımı olarak birliklerini Kazakistan’dan çekmeyebileceği,
Kazakistan’ın yaklaşık olarak 110 bin askeri personeli olmasına rağmen, iç karışıklığın bastırılması için 3500 civarında yabancı askerlerine ihtiyaç duyması, ordu içindeki muhalif unsurların oldukça fazla olabileceği ve bu kapsamda hükümet tarafından önümüzdeki süreçte muhaliflere geniş kapsamlı operasyonların yapılabileceği,
Elde edilen bilgiler dikkate alındığında şimdilik kontrol altına alınmış gibi gözüken Kazakistan’daki olayların, yukarıda bahsedilen sorunlar çözümlenmediği sürece orta ve uzun vadede çıkabilecek huzursuzlukların kaynağı olmaya devam edeceği değerlendirilmektedir.
Sedat Timur Zafer Partisi Genel Başkan Yardımcısı
02:00
News
Gündem
Gündem
Gündem
Gündem
Gündem
Gündem
